Kamu Davası Nedir?
Kamu davası, toplum düzenini bozan veya kamu barışını tehdit eden bir suç işlendiğinde devlet adına Cumhuriyet savcısı tarafından açılan ceza davasıdır. Kamu davası nedir sorusunun cevabı Türk Ceza Muhakemesi Kanunu’nda açıkça düzenlenmiştir. Buna göre bireylerin şikayetine bağlı olsun ya da olmasın, suç işlendiğine dair yeterli şüphe oluştuğunda savcılık tarafından kamu davası açılır. Kamu davasının temel amacı yalnızca sanığı cezalandırmak değil, aynı zamanda toplum düzenini ve kamu yararını korumaktır. Bu nedenle bazı suçlar için şikayet şartı aranmaz ve mağdurun şikayetten vazgeçmesi kamu davasını durdurmaz.
Kamu Davası Nasıl Açılır?
Kamu davası savcılık soruşturması sonucunda yeterli şüphe oluşursa açılır. Süreç, suç duyurusu veya ihbar üzerine başlar. Savcılık, olayı araştırır, ifade alır, delilleri toplar ve dosyayı değerlendirir. Eğer yapılan soruşturma sonucunda suç işlendiği yönünde kanaate varılırsa iddianame düzenlenir ve görevli mahkemeye gönderilir. Mahkeme, iddianameyi kabul ettiğinde kamu davası resmen açılmış olur. Halk arasında sıkça duyulan “hakkımda kamu davası açılmış” ifadesi bu aşamayı ifade eder. Kamu davaları suçun niteliğine göre Asliye Ceza Mahkemesi veya Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülür.
Kamu Davası Nasıl Düşer?
Kamu davasının düşmesi belirli koşullarda mümkündür. Öncelikle dava zamanaşımı süresi dolarsa kamu davası düşer. Ayrıca şikayete tabi suçlarda mağdur şikayetten vazgeçerse dava düşebilir. Ancak bazı suçlar toplum düzenini yakından ilgilendirdiğinden şikayetten vazgeçmek kamu davasını düşürmez. Örneğin basit yaralama gibi bazı suçlarda şikayetten vazgeçme davayı düşürebilirken, kamu güvenliğini tehdit eden suçlarda bu mümkün değildir. Bunlara ek olarak sanığın ölmesi durumunda da kamu davası düşer.
Kamu Davasının Açılmasında Savcının Takdir Yetkisi
Cumhuriyet savcısı, soruşturma aşamasında kamu davası açıp açmayacağı konusunda kanun çerçevesinde takdir yetkisine sahiptir. Savcı, yeterli delil elde edilememesi halinde kovuşturmaya yer olmadığına dair karar vererek kamu davası açmayabilir. Ancak savcının bu yetkisi keyfi olmayıp hukuka uygun denetime tabidir. Şikayetçiler veya mağdurlar kovuşturmaya yer olmadığı kararına karşı itiraz edebilir. Savcı yalnızca suç işlendiğine dair kuvvetli delil veya yeterli şüphe oluştuğunda kamu davası açma yoluna gider.
Kamu Davasında Şikayet ve Şikayetten Vazgeçme Süreci
Bazı suçlar şikayete tabidir ve bu suçlarda kamu davasının açılabilmesi için mağdur tarafından şikayette bulunulması gerekir. Şikayet süresi genellikle suçun ve failin öğrenilmesinden itibaren 6 aydır. Şikayetten vazgeçme bazı suçlarda kamu davasının düşmesine sebep olurken bazı suçlarda davayı etkilemez. Örneğin hakaret suçu şikayete bağlıdır ve mağdur vazgeçerse kamu davası düşer. Ancak kamu güvenliğini ilgilendiren suçlarda devletin cezalandırma yetkisi ön planda olduğu için şikayetten vazgeçme sonuç doğurmaz.
Kamu Davasında Zamanaşımı
Kamu davası zamanaşımı, işlenen suç üzerinden belirli bir zaman geçmesi halinde artık dava açılamaması veya açılmış davanın düşmesi anlamına gelir. Zamanaşımı süreleri işlenen suçun cezasına göre değişir. Örneğin ağır suçlarda dava zamanaşımı süresi 20 yıla kadar çıkabilirken, daha hafif suçlarda bu süre 8 yıl veya 5 yıl olabilir. Bu nedenle “kamu davası düşer mi?” sorusunun cevabı her dosyada farklılık gösterir ve mutlaka ceza hukuku uzmanı tarafından değerlendirilmelidir.
Kamu Davasına Müdahil Olma
Kamu davasına mağdur veya suçtan zarar gören kişiler katılma talebinde bulunarak müdahil olabilir. Müdahillik, kişinin davaya aktif şekilde katılmasını ve haklarını savunmasını sağlar. Bu süreçte müdahil olan kişi delil sunabilir, tanık dinletebilir, mütalaaya itiraz edebilir. Kamu davasına katılma özellikle mağdurlar açısından önemlidir çünkü davanın sonucunu etkileyebilir ve maddi/manevi tazminat taleplerinin dayanağını güçlendirebilir.
Kamu Davasının Sonuçları
Kamu davası, mahkeme tarafından yürütülen yargılama sonucunda beraat, mahkumiyet, cezanın ertelenmesi, hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) ya da davaya son veren başka bir karar ile sonuçlanabilir. Kamu davaları ne kadar sürer sorusunun cevabı ise davanın kapsamına ve delil durumuna göre değişir. Basit ceza davaları birkaç ayda sonuçlanırken, ağır ceza davaları 1–3 yıl arasında sürebilir. Kamu davası cezaları ise işlenen suça göre hapis cezası, adli para cezası veya güvenlik tedbirleri şeklinde olabilir.
