Ceza yargılamasında masumiyet karinesi gereği, sanığın suçluluğu sabit olmadıkça cezalandırılması mümkün değildir. Bazı durumlarda mahkeme, delillerin toplanmasını beklemeye gerek duymaksızın ilk aşamada beraat kararı verebilir. Bu karara “derhal beraat kararı” denir. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 223. maddesinde düzenlenen bu hukuki kurum, uzun ve gereksiz yargılamaların önüne geçmeyi amaçlar.
Derhal Beraat Kararı ve Beraat Kararı Nedir?
Beraat kararı, sanığın suçu işlediğine dair yeterli delil bulunamadığında veya fiilin suç oluşturmaması gibi hukuka uygun bir sebep bulunduğunda verilen karardır. Derhal beraat kararı ise, klasik beraatten farklı olarak, yargılamanın başında, duruşmanın kısa bir aşamasında ve delil toplama ihtiyacı olmaksızın verilen beraat kararıdır.
Derhal beraat kararının hukuki dayanağı 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 223. maddesi 9. fıkrasında yer alan “Yüklenen suçun sanık tarafından işlendiğinin sabit olmaması hâlinde beraat kararı verilir. Bu durum açıkça belli ise derhal beraat kararı verilebilir.” hükmüdür.
Beraat kararı tüm deliller toplandıktan sonra verilirken, derhal beraat kararı delil toplanmasına gerek olmadan verilmektedir. Beraat kararında yargılama süreci uzun sürmekteyken, derhal beraat kararında yargılama süreci tek celsede bitmektedir. Derhal beraat kararı sanık için uzun süren yargılama yükünün ortadan kalkması nedeniyle büyük önem taşımaktadır.
Hangi Durumlarda Derhal Beraat Kararı Verilir?
Derhal beraat kararı, ancak dosya üzerinden açıkça anlaşılabilen durumlarda verilebilir. Aşağıdaki haller buna örnektir:
✅ Fiilin suç oluşturmaması
✅ Fiilin sanık tarafından işlendiğinin mümkün olmaması
✅ Olayın hukuka uygunluk sebebine dayanması (meşru müdafaa vb.)
✅ Suçun failinin başkası olduğunun açıkça sabit olması
✅ Tipiklik unsurlarının eksik olması
✅ Şikayete tabi suçlarda şikayetin bulunmaması veya şikayetin geri alınmış olması
Derhal Beraat Kararı ve Şartları
Derhal beraat kararı için aşağıdaki şartların birlikte gerçekleşmesi gerekir:
1.Sanığın suçsuzluğu açıkça dosya üzerinden anlaşılmalı, incelemeye veya bilirkişi raporuna ihtiyaç duyulmamalıdır.
2.Delil tartışması yapılmasına gerek olmamalı, olay hukuki olarak net olmalıdır.
3.Mahkeme duruşmaya devam etse bile sonuç değişmeyecek olmalı, yani dosya zaten beraati gerektiriyorsa zaman kaybının anlamı yoktur.
4.Hukuki yarar bulunmamalıdır. Yani yargılamaya devam edilmesi herhangi bir fayda sağlamamalıdır.
Derhal Beraat Kararı Neden Verilir?
Derhal beraat kararının verilmesindeki temel amaç usul ekonomisi ve kişinin lekelenmeme hakkının korunmasıdır. Uzun süren ceza yargılamaları, suçsuz kişiler üzerinde ağır psikolojik ve sosyal baskı yaratabilir. Bu nedenle kanun koyucu, açık hukuki durumlarda hızlı sonuç alınmasını sağlamıştır.
Derhal beraatın verilmesinin amaçları; sanığın yıllarca suç şüphesi altında kalmasını önlemek, gereksiz yargılama süreçlerini ortadan kaldırmak, yargı sisteminin iş yükünü azaltmak ve adaletin hızlı tecelli etmesini sağlamaktır.
Derhal Beraat Kararı Yargıtay Kararları
Yargıtay, derhal beraat kararının zorunlu bir uygulama olduğunu birçok kararında açıkça vurgulamıştır.
📌 Yargıtay 4. Ceza Dairesi – 2019/2156 E., 2020/3680 K.
“Fiilin suç teşkil etmediği açık olduğu hâlde, kovuşturmaya devam edilerek hüküm kurulması usul ve yasaya aykırıdır. Derhal beraat kararı verilmesi gerekir.”
📌 Yargıtay 8. Ceza Dairesi – 2018/7432 E., 2018/9057 K.
“Şüphelinin suçu işlediğine dair hiçbir delil bulunmaması hâlinde sanık hakkında derhal beraat kararı verilmesi zorunludur.”
📌 Yargıtay Ceza Genel Kurulu – 2016/15-123 E., 2018/456 K.
“Yargılamaya devam edilmesinin hukuki yarar sağlamayacağı anlaşıldığında derhal beraat kararı verilmelidir.”
Derhal beraat kararı, ceza yargılamasında hızlı adaletin ve hak ihlallerinin önlenmesinin en önemli araçlarından biridir. Ancak bu karar, sadece hukuki durumu açık olan dosyalarda verilir ve takdir yetkisi mahkemeye aittir. Sanığın etkin bir savunma stratejisi ile bir ceza avukatı tarafından temsil edilmesi, beraat kararının hızlandırılmasını sağlayabilir.
Eğer hakkınızda haksız yere açılmış bir ceza davası varsa ve dosyanız derhal beraat kapsamına giriyorsa, savunma stratejisinin doğru kurulması hayati önem taşır. Bu nedenle profesyonel hukuki destek alınması tavsiye edilir.
